Περί ασύλου

Σύμφωνα με το Νόμο 1268/1982 του Συντάγματος της Ελλάδας, σχετικά με τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και το πανεπιστημιακό άσυλο, κατοχυρώνονται τα εξής:

«4. Για την κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθέριας, της ελεύθερης επιστημονικής αναζήτησης και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, αναγνωρίζεται το Πανεπιστημιακό Άσυλο.
5. Το Πανεπιστημιακό Άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους των Α.Ε.Ι. και συνίσταται στην απαγόρευση επέμβασης της δημόσιας δύναμης στους χώρους αυτούς χωρίς την πρόσκληση ή την άδεια του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι., όπως αναφέρεται στη συνέχεια.
6. (α) Το όργανο αυτό είναι τριμελές και αποτελείται από τον Πρύτανη ή το νόμιμο αναπληρωτή του και ανά ένα εκπρόσωπο του ∆ιδακτικού - Ερευνητικού Προσωπικού (∆.Ε.Π.) και των φοιτητών.
(β) Ο εκπρόσωπος του ∆.Ε.Π. μαζί με έναν αναπληρωτή είναι μέλη της Συγκλήτου και εκλέγονται από το σύνολο των συγκλητικών μελών του ∆.Ε.Π. Ο εκπρόσωπος των φοιτητών μαζί με τον αναπληρωτή του είναι µέλη της Συγκλήτου και εκλέγονται από το σύνολο των φοιτητών συγκλητικών.
(γ) Το όργανο αυτό αποφασίζει μόνο με ομοφωνία των μελών του. Σε περίπτωση διαφωνίας συγκαλείται έκτακτα η Σύγκλητος του Α.Ε.Ι. την ίδια μέρα προκειμένου να αποφασίσει σχετικά. Η τελική απόφαση παίρνεται με πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των παρόντων.
7. Επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια του αρμοδίου οργάνου του Α.Ε.Ι. επιτρέπεται μόνον εφ' όσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ζωής.
8. Οι παραβάτες των διατάξεων της παρ. 5 για το Πανεπιστημιακό Άσυλο τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών μετά από έγκληση του οργάνου της παρ. 6 ή της Συγκλήτου».

Ο εν λόγω νόμος θεσμοθετήθηκε το 1982, αν και ήδη από το 19ο αιώνα το Άσυλο αποτελούσε εθιμικό δίκαιο των ελληνικών ΑΕΙ. Οι ένοπλοι φοιτητές που προέβησαν στην πρώτη κατάληψη πανεπιστημιακού κτιρίου το 1897, κατάγγειλαν την καταπάτησή του από χωροφύλακες.

Στη θεωρία, το άσυλο ίσχυε ακόμα και κατά την περίοδο της δικτατορίας. Το 1973, για παράδειγμα, παραιτήθηκε τόσο η Σύγκλητος του ΕΜΠ όσο και το ΔΣ της Φιλοσοφικής λόγω παραβίασης του ασύλου.

Μετά την πτώση της δικτατορίας, γίνονται οι πρώτες προσπάθειες ενσωμάτωσης του Ασύλου στο νέο Σύνταγμα, με τη διατύπωση «η ακαδημαϊκή ελευθερία και το ακαδημαϊκό άσυλο είναι απαραβίαστα». Η πρόταση απορρίφθηκε από την κυβέρνηση Καραμανλή.

Το 1977, ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ευστάθιος Μπλέτσας, γνωμοδότησε ότι το πανεπιστημιακό άσυλο δεν υφίσταται και ότι η αστυνομία έχει δικαίωμα και καθήκον να μπαίνει όποτε θέλει στα ΑΕΙ, να παρίσταται στις φοιτητικές συνελεύσεις «εάν αυταί παρεξέκλιναν του σκοπού τους και μετατράπηκαν σε πολιτικές συναθροίσεις», όπως και «να ανακαλύπτει και να προσαγάγει σε δίκη τους φυσικούς ή ηθικούς αυτουργούς» των «εγκλημάτων» της αφισοκόλλησης, της ανάρτησης πανό και της αναγραφής συνθημάτων στους τοίχους («Ε» 13/5/77).

Οι σφοδρές αντιδράσεις ανάγκασαν τον τότε υπουργό Παιδείας, Γεώργιο Ράλλη να διευκρινίσει ότι «η κυβέρνηση αναγνωρίζει ουσιαστικά και στην πράξη το πανεπιστημιακό άσυλο».

Το 1982, επί κυβέρνησης Πα.Σο.Κ κατοχυρώνεται πλέον και νομοθετικά η έννοια του ασύλου.

Στην αρχή της κατοχύρωσής του, σημειώθηκαν διάφορα τραγελαφικά περιστατικά, όπως το φθινόπωρο του 1982, όταν η ΔΑΠ-ΝΔΦΚ σε προκήρυξη της καταγγέλλει την «κατάφωρη παραβίαση του Πανεπιστημιακού Ασύλου με την παράνομη διοργάνωση της γιορτής της νεολαίας του ΠΑΣΟΚ στην Πολυτεχνειούπολη».

Την ηγεσία της ΟΝΝΕΔ αποτελούσαν τότε ο Βασίλης Μιχαλολιάκος (σημερινός Γ.Γ. της ακροδεξιάς οργάνωσης «Χρυσή Αυγή»), ο Νίκος Χατζηνικολάου, ο Διονύσης Καραχάλιος και ο Μάνος Μανωλάκος.

Η σημερινή εικόνα «δυσλειτουργίας» του ασύλου σχηματίστηκε στη δεκαετία 1985-1995.

Όταν το 1985 συγκεντρωμένοι στα Εξάρχεια διαμαρτυρόταν κατά των καθημερινών «Επιχειρήσεων Αρετής» της ΕΛ.ΑΣ., η εκδήλωση απαγορεύτηκε και ο αστυνομικός δ/ντης Δ. Χόχτουλας, προειδοποίησε με ντουντούκα τους διαδηλωτές ότι «εδώ δεν είναι Νομική, να υπάρχει άσυλο. Θα σας συλλάβουμε και θα σας ισοπεδώσουμε».
Οι διαδηλωτές υιοθέτησαν την... πρόταση του αστυνομικού δ/ντη και έσπευσαν στο πλησιέστερο πανεπιστημιακό κτίριο – αυτό του Χημείου.

Αρχικά, τα πανεπιστημιακά κτίρια χρησιμοποιήθηκαν για καταφύγιο καταδιωκόμενων διαδηλωτών από τα ΜΑΤ, όμως σε κάποιες περιπτώσεις, όπως κατά την επίσκεψη του πρεσβύτερου Μπους το 1991, ήταν προφανής η προσπάθεια των ΜΑΤ να οδηγήσουν τους διαδηλωτές σε κάποιο κτίριο ΑΕΙ, αποκλείοντας κάθε άλλη οδό διαφυγής.

Τον Αύγουστο του 2001, η «Απογευματινή» δημοσιεύει έρευνα υπό τον τίτλο: «Άσυλο εγκληματιών τα Πανεπιστήμια. Επιστημονική έρευνα σε 5 μεγάλα ΑΕΙ».

Σύμφωνα με το τετρασέλιδο άρθρο του Ν. Σταυρουλάκη, η έρευνα του διδάκτορα εγκληματολογίας Κυριάκου Μπαμπασίδη αποκαλύπτει «χρήση και διακίνηση ναρκωτικών, κλοπές, φθορά ξένης περιουσίας, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, ακόμα και απόπειρες βιασμού ή και ολοκληρωμένοι βιασμοί είναι τα "συνήθη" εγκλήματα που σημειώνονται στους χώρους των πανεπιστημίων, στους χώρους δηλαδή που "προστατεύονται" από το πανεπιστημιακό άσυλο». Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο ότι «δύο στις δέκα φοιτήτριες καταγγέλλουν απόπειρα ή και ολοκληρωμένο βιασμό».

Το 2006 όμως, τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας εκδόθηκαν σε βιβλίο. Με μια ματιά μπορεί να γίνει αντιληπτό το μέγεθος παραποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας.

Από τους 483 φοιτητές που συμμετείχαν, 14 άτομα ανέφεραν κάποια εγκληματική πράξη που έλαβε χώρα σε κάποιο χώρο του ασύλου. Από τα 16 «εγκλήματα» που αναφέρθηκαν, τα 6 ήταν κλοπές, δυο απειλές, μια διάρρηξη, μια επίθεση, δυο σωματικές βλάβες και υπήρξαν τρεις καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση. Άρα καμία απόπειρα βιασμού, πολύ περισσότερο δε, βιασμός.

Η Αστυνομία μέσα στο άσυλο

05.01.1983 Αστυνομικός εισβάλλει στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο για να συλλάβει εργαζόμενο που είχε διαπληκτιστεί με εργολάβο μετά την απόλυσή του. Η ΦΕΑΠΘ καταγγέλλει την παραβίαση του ασύλου, ενώ ο πρύτανης, μητροπολίτης Τυρολόης Παντελεήμων, δηλώνει «άγνοια νόμου».

14.10.1983 Αστυνομικοί και ΜΑΤ επιτίθενται σε συγκεντρωμένους της «Επιτροπής για το Στρατό» στα Προπύλαια, μετά την απαγόρευση προγραμματισμένης πορείας. Βία και συλλήψεις μελών της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς. Πολιτικά κόμματα, η ΕΦΕΕ, η πρυτανεία και ο υπ. Δημ. Τάξης Γ. Σκουλαρίκης καταδικάζουν την παραβίαση του ασύλου. Τα ΔΣ των φοιτητών του ΕΜΠ καταθέτουν μηνύσεις κατά 8 αστυνομικών.

02.02.1984 Η στρατονομία εισβάλει στην Κτηνιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης για το σπάσιμο περιφρούρησης φοιτητικής απεργίας, ύστερα από αίτημα των σπουδαστών της Στρατιωτικής Σχολής (ΣΣΑΣ). Η Πρυτανεία διαχωρίζει τη θέση της και ανακοινώνει ότι «οι υπαίτιοι τιμωρήθηκαν για παράβαση των κανονισμών» της ΣΣΑΣ.

11.04.1984 Ένοπλοι ασφαλίτες εισβάλλουν και συλλαμβάνουν φοιτητές στη Νομική Κομοτηνής, για «αναγραφή συνθημάτων». Η Σύγκλητος του ΑΠΘ ζητάει την πειθαρχική δίωξη των υπεύθυνων αστυνομικών.

24 – 25.10.1991 Μέρος μαθητική πορείας, έπειτα από συμπλοκές με την αστυνομία, οδηγείται στο ΕΜΠ όπου τους πολιορκούν για ώρες ΜΑΤ και ακροδεξιά στοιχεία.
Ενώ οι ελάχιστοι καταληψίες βρίσκονται συγκεντρωμένοι στο χώρο των μπασκετών, υπό την επίβλεψη καθηγητών, τα ΜΑΤ βομβαρδίζουν το ΕΜΠ με χημικά –ενώ έχουν πάψει τα επεισόδια– με αποτέλεσμα πυρκαγιά στο κτίριο της Πρυτανείας. Η Σύγκλητος δίνει το πράσινο φως και τα ΜΑΤ προβαίνουν σε 28 συλλήψεις.

17.08.1994 Η Σύγκλητος δίνει την άδεια στα ΜΑΤ για είσοδο στην ΑΣΟΕΕ, η οποία τελεί υπό κατάληψη σε ένδειξη συμπαράστασης προς τους απεργούς πείνας Γ. Μπαλάφα και Οδ. Καμπούρη. Πενήντα ένα άτομα από τους συλληφθέντες καταδικάζονται σε 8μηνη φυλάκιση για «διατάραξη οικιακής ειρήνης».

17-18.11.1995 Τα ΜΑΤ προχωρούν στον εγκλωβισμό 1.500 νέων στο ΕΜΠ, με το ξεκίνημα της πορείας για το Πολυτεχνείο. Η Σύγκλητος σπεύδει να επιτρέψει την επέμβαση της αστυνομίας πολύ πριν ξεκινήσουν τα επεισόδια, διασφαλίζοντας την αποχώρηση όσων επιθυμούσαν. Οι 479 που παραμένουν, παραδίδονται ειρηνικά και οδηγούνται στις «κλούβες», τραγουδώντας «Πότε θα κάνει ξαστεριά».

10.05.2005 Οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ Χρήστος Βερελής και Ευάγγελος Βενιζέλος προσέρχονται στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο για να παραστούν σε παρουσίαση βιβλίου.

Στα αυτοκίνητά τους επιβαίνουν και αστυνομικοί, γεγονός που πυροδοτεί διαπληκτισμούς με φοιτητές και μαζική ρίψη χημικών, ενώ σημειώνεται ο τραυματισμός ενός 28χρονου από το όπλο του φρουρού του Χρ. Βερελή.

Η Σύγκλητος ανακοινώνει, μετά τα γεγονότα: «Το γεγονός ότι εισήλθε η Ασφάλεια απροσχημάτιστα στο Πολυτεχνείο παραβιάζοντας το άσυλο, που εκτός από λαϊκή κατάκτηση είναι και θεσμικά κατοχυρωμένο, πρέπει να καταδικαστεί απερίφραστα από όλα τα κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας. Πολλώ δε μάλλον, το γεγονός ότι επήλθε τραυματισμός από όπλο παραπέμπει στις πρακτικές της χούντας. Τον Νοέμβριο του ’73 ήταν η τελευταία φορά που τραυματίστηκε κάποιος στο χώρο του Πολυτεχνείου με τέτοιο τρόπο».

Στη δική της ανακοίνωση, η ΕΛ.ΑΣ. ισχυρίζεται πως ο αστυνομικός πυροβόλησε στον αέρα όταν δέχτηκε ομαδική επίθεση.

14.11.2005 Φοιτητές που επιχειρούν να κρατήσουν ανοιχτή τη σχολή τους κατά τον εορτασμό του Πολυτεχνείου, καταδιώκονται από ΜΑΤ που εισβάλλουν στο προαύλιο της ΑΣΟΕΕ. Η ΕΛ.ΑΣ σε ανακοίνωσή της κάνει λόγο για «παρασυρμό» των αστυνομικών οργάνων λόγω «έντασης».

17.11.2006 Αστυνομικοί εγκαθίστανται στο χώρο των Προπυλαίων κατά την πορεία για το Πολυτεχνείο. Καμία επίσημη αντίδραση.

22.02.2007 Πολυτεχνείο, 06.09.2007 ΤΕΙ Ναυπάκτου, 08.09.2007 ΑΠΘ, Δεκέμβριος 2008 Τμήμα ΜΜΕ του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου... η λίστα συνεχίζει να εμπλουτίζεται.

Το άσυλο στον κόσμο

Η έννοια του «ασύλου» έχει διαφορετική έννοια στον υπόλοιπο κόσμο: θεωρητικά διασφαλίζει την ακαδημαϊκή ελευθερία και την ελεύθερη διακίνηση ιδεών – χωρίς να περιλαμβάνει την απαγόρευση εισόδου για τα όργανα της τάξης.

Στις ΗΠΑ, η συντριπτική πλειοψηφία των δημόσιων πανεπιστημίων περιφρουρούνται από ένοπλους αστυνομικούς, ενώ τα μεγάλα πανεπιστήμια έχουν δικά τους αστυνομικά τμήματα. Απ’ την άλλη όμως, έχουν σημειωθεί περιστατικά, όπως μια καμπάνια σε εθνικό επίπεδο κατά πανεπιστημιακών καθηγητών που έχουν εκφράσει φιλοπαλαιστινιακές θέσεις.

Στην Αγγλία, η αστυνομία έχει κάθε δικαίωμα να μπει στο χώρο του πανεπιστημίου – όπου όμως υπάρχει μεγάλο ζήτημα σχετικά με τη λογοκρισία που επιβάλλεται στους ακαδημαϊκούς. Π.χ. Καθηγητές του Durham University έλαβαν έγγραφο στο οποίο αναφέρεται ότι οι οφείλαν να λάβουν άδεια από «επιτροπή ήθους» εφόσον ήθελαν να δώσουν διάλεξη πάνω σε θέματα τα οποία «μπορεί να προσέβαλαν τους μαθητές», όπως η έκτρωση ή η ευθανασία.

Στη Γαλλία, η ίδια η Σύγκλητος καλεί την αστυνομία να επέμβει – όπως συνέβη με την κατάληψη της Σορβόνης το 1985, όταν η συμπατριώτισσά μας πρύτανης του πανεπιστημίου, Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, εξουσιοδότησε τις αστυνομικές δυνάμεις να εισβάλουν στο ίδρυμα. Σε εκείνο το περιστατικό, μοτοσικλετιστές της αστυνομίας ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου έναν φοιτητή. Αξίζει να σημειωθεί ότι, η εξέγερση της γαλλικής νεολαίας το 1968, ξεκίνησε με την εισβολή της αστυνομίας στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης.